Dolegliwości bólowe w obrębie łokcia i nadgarstka są zjawiskiem narastającym, związanym z charakterem współczesnego życia zawodowego i prywatnego. Ich etiopatogeneza opiera się głównie na powtarzalnych przeciążeniach i mikrourazach, a obraz kliniczny obejmuje szerokie spektrum – od tendinopatii i entezopatii, przez zespoły uciskowe, aż po uszkodzenia kompleksów więzadłowych.

Kluczowe znaczenie ma wczesna diagnostyka i wdrożenie leczenia zachowawczego opartego na fizjoterapii, osteopatii i modyfikacji czynników ryzyka. Interwencje inwazyjne (iniekcje sterydowe, PRP, zabiegi chirurgiczne) powinny być zarezerwowane dla przypadków opornych na terapię zachowawczą.

Świadomość pacjentów i edukacja w zakresie ergonomii pracy stanowią fundament profilaktyki. Dzięki odpowiedniemu podejściu można znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju przewlekłych dolegliwości bólowych i zachować sprawność kończyny górnej przez wiele lat.

Spis treści

Wprowadzenie – kończyna górna jako obszar przeciążeń cywilizacyjnych

Kończyna górna, a zwłaszcza stawy łokciowy i nadgarstkowy, pełni kluczową rolę w codziennej aktywności człowieka. Ich wysoka ruchomość umożliwia wykonywanie złożonych czynności precyzyjnych, ale równocześnie czyni je strukturami szczególnie podatnymi na przeciążenia. Współczesny tryb życia – dominacja pracy biurowej, długotrwała obsługa urządzeń elektronicznych oraz powtarzalne czynności manualne – prowadzi do narastającej liczby pacjentów zgłaszających przewlekłe dolegliwości bólowe w obrębie stawu łokciowego i nadgarstka.

W literaturze przedmiotu schorzenia te coraz częściej klasyfikowane są jako choroby cywilizacyjne układu ruchu, wynikające z kumulacji mikrourazów i zaburzeń biomechaniki, a nie jednorazowych urazów o charakterze ostrym. Zgodnie z badaniami epidemiologicznymi entezopatie w obrębie kończyny górnej (np. łokieć tenisisty) dotyczą nawet 3% populacji, a zespół cieśni kanału nadgarstka stanowi najczęstszy neuropatyczny zespół uciskowy.

Anatomia czynnościowa stawu łokciowego i nadgarstkowego

Staw łokciowy (articulatio cubiti) jest połączeniem kości ramiennej, łokciowej i promieniowej, które funkcjonują w obrębie jednej torebki stawowej, ale tworzą trzy odrębne stawy: ramienno-łokciowy, ramienno-promieniowy oraz promieniowo-łokciowy bliższy. Dzięki temu łokieć pełni podwójną funkcję: działa jak zawias w ruchach zgięcia i wyprostu oraz jak staw obrotowy w pronacji i supinacji przedramienia. Stabilność łokcia warunkowana jest przez aparat więzadłowy (m.in. więzadło poboczne promieniowe i łokciowe) oraz mięśnie grupy prostowników i zginaczy przedramienia.

Staw nadgarstkowy (articulatio radiocarpalis), w połączeniu z kośćmi szeregu dalszego nadgarstka i śródręcza, tworzy wysoce złożony kompleks kostno-więzadłowy. Składa się on z ośmiu kości nadgarstka połączonych licznymi więzadłami oraz chrząstką trójkątną (TFCC – triangular fibrocartilage complex), stabilizującą staw od strony łokciowej. Struktury te, dzięki wysokiej ruchomości, umożliwiają szeroki zakres czynności manualnych, jednak są również podatne na przeciążenia i uszkodzenia.

W bliskim sąsiedztwie przebiegają nerwy: n. medianus, n. ulnaris i n. radialis, których kompresja (najczęściej nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka) prowadzi do charakterystycznych neuropatii uciskowych. Złożoność anatomiczna nadgarstka sprawia, że nawet niewielkie zaburzenia w obrębie więzadeł, ścięgien czy przestrzeni międzypowięziowych mogą generować znaczne dolegliwości kliniczne.

Patomechanizmy przeciążeń – dlaczego dochodzi do uszkodzeń?

Podstawowym mechanizmem prowadzącym do powstania zespołów bólowych w obrębie łokcia i nadgarstka jest powtarzalna mikrotraumatyzacja struktur ścięgnistych i więzadłowych. Wielokrotne powtarzanie tych samych ruchów – niezależnie od ich intensywności – prowadzi do kumulacji mikrourazów w obrębie przyczepów mięśniowych (entezopatii) lub pochewek ścięgien (tendinopatie).

W obrazie histopatologicznym stwierdza się stopniową degenerację kolagenu typu I, zwiększoną ilość substancji podstawowej, proliferację fibroblastów oraz neowaskularyzację. Proces ten ma charakter przewlekły i nie zawsze wiąże się z klasycznym stanem zapalnym – dlatego coraz częściej używa się pojęcia „tendinopatia” zamiast „zapalenie ścięgna”.

Czynniki ryzyka obejmują:

nieergonomiczne warunki pracy (np. przedłużona praca przy komputerze, obsługa narzędzi wibracyjnych),
przeciążenia sportowe (tenis, golf, siłownia),
choroby współistniejące (cukrzyca, choroby tkanki łącznej, zaburzenia hormonalne),
brak odpowiedniej regeneracji tkanek.

Utrzymująca się dysfunkcja prowadzi do wtórnych kompensacji w obrębie całej kończyny górnej, co dodatkowo nasila objawy kliniczne.

Obraz kliniczny i symptomy alarmowe

Najczęściej zgłaszanym objawem jest ból zlokalizowany w obrębie przyczepów mięśniowych lub przebiegu ścięgien. Charakter bólu jest zróżnicowany – od ostrego i punktowego (typowego dla urazów entez) po tępy i rozlany (w przypadku tendinopatii przewlekłych).

Typowe symptomy obejmują:

ból nasilający się przy ruchach oporowych (np. wyprost nadgarstka w łokciu tenisisty),
parestezje i drętwienie palców (zespół cieśni kanału nadgarstka),
osłabienie siły chwytu,
ograniczenie zakresu ruchu,
objawy nocne – charakterystyczne dla neuropatii uciskowych.

Objawy alarmowe, wymagające pilnej diagnostyki, to: nagłe osłabienie mięśniowe, utrzymujący się obrzęk, brak czucia w obrębie palców oraz ostry ból pourazowy sugerujący złamanie lub uszkodzenie kompleksu więzadłowego.

Profilaktyka i postępowanie zachowawcze

Profilaktyka powinna być ukierunkowana na ergonomizację środowiska pracy oraz wprowadzenie regularnych przerw aktywnych. Zaleca się m.in.:

ustawienie monitora i klawiatury zgodnie z zasadami ergonomii,
stosowanie pionowych myszek komputerowych i podkładek żelowych,
ograniczenie powtarzalnych ruchów kciuka przy obsłudze smartfona,
wykonywanie ćwiczeń mobilizujących i rozciągających mięśnie przedramienia.

W postępowaniu zachowawczym kluczową rolę odgrywa fizjoterapia i terapia manualna. Techniki stosowane w rehabilitacji obejmują:

mobilizacje i manipulacje stawowe,
masaż poprzeczny ścięgien (tzw. deep friction massage),
trening ekscentryczny mięśni przedramienia,
neuromobilizacje w przypadku neuropatii uciskowych.

Osteopatia stanowi uzupełnienie terapii, uwzględniając wpływ globalnych zaburzeń biomechanicznych (np. nieprawidłowa postawa ciała, dysfunkcje kręgosłupa szyjnego) na przeciążenie kończyny górnej.

Zapraszamy do naszego Centrum Osteopatii i Fizjoterapii w Krakowie, gdzie zajmujemy się diagnostyką i terapią dolegliwości bólowych w obrębie łokcia i nadgarstka. To problemy coraz częściej spotykane, wynikające z charakteru współczesnego stylu życia – wielogodzinnej pracy przy komputerze, obsługi urządzeń mobilnych czy powtarzalnych czynności manualnych. W naszym zespole łączymy doświadczenie fizjoterapeutów i osteopatów, aby skutecznie pomagać zarówno w stanach ostrych, jak i przewlekłych.