Jeszcze kilkanaście lat temu powszechnie sądzono, że autyzm i ADHD to dwa zupełnie odrębne, wykluczające się zaburzenia neurorozwojowe. W 2013 roku oficjalnie zmieniono to stanowisko – i rozpoczęto badania, które stopniowo potwierdzają, że obydwa te neurotypy mogą występować u jednej osoby jednocześnie. Dziś wiadomo już, że u wielu osób cechy spektrum autyzmu i ADHD przenikają się i współistnieją, tworząc specyficzny obraz kliniczny, określany mianem AuDHD.
Częste, ale wciąż niedostatecznie poznane
Współwystępowanie ADHD i autyzmu to temat, który wciąż pozostaje słabo zbadany, nawet wśród specjalistów. Najnowsze dane wskazują jednak wyraźne tendencje: od 40 do nawet 70 procent osób w spektrum autyzmu może mieć również cechy ADHD w stopniu wystarczającym do postawienia podwójnej diagnozy. Z kolei u osób z ADHD szacuje się, że mniej więcej co ósma ma jednocześnie cechy autystyczne.
Takie dane nie tylko zmieniają spojrzenie na samą diagnostykę, ale także wpływają na rozwój terapii i rodzaju wsparcia dostosowanego do bardziej złożonych potrzeb pacjentów. Bo choć autyzm i ADHD mają punkty wspólne – każde z nich wpływa na funkcje poznawcze, emocjonalne i społeczne w nieco inny sposób.
Geny, mózg i zachowanie – co łączy ADHD i autyzm?
Jednym z głównych powodów, dla których autyzm i ADHD mogą występować razem, są wspólne czynniki biologiczne. Badania nad bliźniętami sugerują, że genetyczne podłoże obu zaburzeń nakłada się nawet w 50–72%. Oznacza to, że neurodywergencja może występować w rodzinach w różnych konfiguracjach – u jednego dziecka jako ADHD, u drugiego jako autyzm, a u innego w postaci obu naraz.
Druga hipoteza dotyczy mechanizmów neurobiologicznych. Obie grupy mają trudności z funkcjami wykonawczymi – czyli skutecznym planowaniem, organizowaniem działań, przewidywaniem skutków, utrzymaniem uwagi lub zmianą kierunku myślenia. W ADHD dochodzi do zaburzeń układu nagrody i problemów z filtrowaniem bodźców, w autyzmie – do odmienności przetwarzania sensorycznego oraz trudności z elastycznym reagowaniem na nowe sytuacje. Współwystępowanie tych różnic może nasilać objawy każdej z nich.
Funkcje wykonawcze pod presją
Jednym z kluczowych obszarów, w których ADHD i autyzm mocno się przecinają, są funkcje wykonawcze – związane z regulacją zachowania, organizacją i kontrolą impulsów. Objawy mogą dotyczyć m.in.:
- braku umiejętności priorytetyzowania zadań,
- problemów z rozpoczęciem i ukończeniem pracy,
- zaburzeń koncentracji lub nadmiernego skupienia (hiperfiksacji),
- trudności w adaptacji do nowych sytuacji.
Różnica polega jednak na tym, jakiego rodzaju problemy widać na zewnątrz. Osoba z ADHD częściej działa impulsywnie, wchodzi w interakcje, eksperymentuje, jest „ciągle w ruchu”. Osoba z autyzmem przeciwnie – może być bardziej wycofana, selektywna, ostrożna w kontaktach, wykazywać większe trudności z przetwarzaniem emocji i interakcji społecznych.
Relacje społeczne – dwa światy, jedna trudność
Choć motywacje bywają inne, zarówno ADHD, jak i autyzm mają silny wpływ na sposób budowania i utrzymywania relacji:
- osoby z ADHD mogą dominować, przerywać, mówić impulsywnie, co bywa odbierane jako niewłaściwe zachowanie,
- osoby w spektrum autyzmu często potrzebują więcej czasu na komunikację, wolą przewidywalność, miewają trudność z interpretacją niewerbalnych sygnałów i spontanicznością.
Dla osoby z AuDHD połączenie tych dwóch skrajnie różnych potrzeb może być ogromnym wyzwaniem. Taki ktoś może jednocześnie pragnąć kontaktu, ale szybko się w nim przeciążać; może być pełen energii, ale potrzebować rutyny. To powoduje często poczucie chaosu – również wewnętrznego.
Dlaczego tak trudno postawić diagnozę podwójną?
To, co bywa względnie czytelne przy jednym zaburzeniu, w przypadku ich współwystępowania może się „nakładać” lub maskować. Przykładowo:
- nadpobudliwość ruchowa i impulsywność ADHD mogą przykryć trudności sensoryczne typowe dla autyzmu;
- sztywność myślenia i niski poziom elastyczności poznawczej charakterystyczny dla autyzmu może być mylnie przypisany problemom z motywacją w ADHD.
Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że wiele osób, zwłaszcza dorosłych, nauczyło się maskować objawy – aby przystosować się do oczekiwań społecznych. To jednak często skutkuje ogromnym przeciążeniem emocjonalnym.
ADHD i autyzm to nie choroby – to inny styl funkcjonowania mózgu
Najnowsze podejście do ADHD i ASD zakłada medycznie precyzyjną, ale holistyczną perspektywę. Te zaburzenia nie „znikają”, nie są możliwe do „wyleczenia”. Nie oznaczają jednak niezdolności. To odmienne sposoby przetwarzania informacji, reagowania, przeżywania.
Celem terapii nie jest naprawa osoby, ale wsparcie w rozwoju jej potencjału – tak, by mogła żyć zgodnie ze swoimi celami i potrzebami. Obejmuje to m.in.:
- pracę nad regulacją emocji i uwagi,
- rozwój umiejętności komunikacji społecznej,
- terapię integracji sensorycznej,
- odpowiednią edukację, terapię poznawczo-behawioralną,
- wsparcie rodziny i środowiska szkolnego.
Współwystępowanie autyzmu i ADHD to złożony, ale coraz lepiej rozpoznany obszar neuropsychiatrii. Zrozumienie różnic i nakładania się objawów pozwala nie tylko lepiej diagnozować, lecz także wspierać osoby neuroróżnorodne w pełni ich indywidualnego potencjału.
Osteopatia w terapii osób z ADHD, autyzmem i AuDHD – wsparcie poprzez ciało
Współczesna medycyna coraz częściej spogląda na organizm człowieka jako na całość – mózg i ciało działają w ścisłej zależności, a terapia powinna uwzględniać oba te aspekty. Osteopatia doskonale wpisuje się w ten holistyczny model, oferując wsparcie terapeutyczne nie tylko dla osób z dolegliwościami bólowymi, ale także dla pacjentów neuroróżnorodnych – w tym tych z ADHD, autyzmem oraz współwystępującym AuDHD.
Osteopatia a układ nerwowy
Jednym z filarów osteopatii jest praca z układem nerwowym – zarówno centralnym, jak i obwodowym. Techniki osteopatyczne mogą pomagać w:
- redukcji napięcia w obrębie czaszki, kręgosłupa i struktur powiązanych z nerwem błędnym,
- harmonizacji pracy autonomicznego układu nerwowego (równowaga między układem współczulnym i przywspółczulnym),
- poprawie przepływu płynów ustrojowych, w tym płynu mózgowo-rdzeniowego,
- łagodzeniu objawów somatycznych wynikających ze stresu lub przetworzenia sensorycznego.
W przypadku autyzmu i ADHD często obserwuje się nadreaktywność układu nerwowego, zaburzenia napięcia mięśniowego czy dysregulację sensoryczną. Osteopatia, stosując m.in. techniki craniosacralne, powięziowe czy wisceralne, może wspierać przywracanie równowagi i naturalnej regulacji organizmu.
Sensoryka i funkcje wykonawcze – ciało a umysł
U wielu pacjentów z ASD lub ADHD obserwuje się nie tylko inne przetwarzanie bodźców zmysłowych, ale także somatyzację napięcia emocjonalnego. Zmęczenie, problemy z trawieniem, bóle głowy, bezsenność – to częste dolegliwości, które osteopata może pomóc złagodzić.
Osteopatia wpływa także na poprawę funkcji wykonawczych pośrednio – dzięki pracy z ciałem:
- ułatwia regulację emocji,
- obniża poziom pobudzenia,
- wspiera lepszy sen i redukcję napięcia.
Dobrze zbalansowane ciało, w którym łatwiej o synchronizację układu nerwowego i hormonalnego, to także lepiej funkcjonujący mózg – co przekłada się na większą zdolność koncentracji, adaptacji i podejmowania działania.
Relacje i współpraca w terapii
W pracy z osobami neuroróżnorodnymi kluczowe jest zaufanie, empatia i indywidualne podejście. Osteopatia opiera się na dotyku terapeutycznym, który może być niezwykle pomocny – ale u niektórych pacjentów wymaga bardzo delikatnej adaptacji (np. w przypadku nadwrażliwości sensorycznej).
Dobry osteopata uwzględnia te różnice i dostosowuje sposób pracy do potrzeb pacjenta – nie tylko tych fizycznych, lecz także emocjonalnych i społecznych.
Osteopatia nie jest „leczeniem ADHD czy autyzmu”, ale stanowi cenne uzupełnienie terapii rozwojowej, psychologicznej i neurologicznej. Dzięki pracy z ciałem, napięciem i układem nerwowym wspiera ogólny dobrostan pacjenta – a w przypadku osób z AuDHD może być ważnym elementem przywracającym równowagę w ciele i życiu codziennym.