Choroba Hashimoto – objawy, diagnostyka

Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, to najczęstsze schorzenie tego gruczołu. Jest też najpowszechniejszą chorobą o podłożu autoimmunologicznym na świecie. Układ odpornościowy wytwarza wtedy przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) – enzymowi, odpowiadającemu za prawidłową syntezę tyroksyny, jednego z hormonów tarczycy. Funkcja gruczołu zostaje upośledzona, co powoduje szereg nieprawidłowości w całym organizmie. Choroba Hashimoto jest tym bardziej niebezpieczna, że często przez długi czas rozwija się bezobjawowo, nie dając pacjentowi powodów do niepokoju.

W tym artykule dowiesz się:

• Czym jest choroba Hashimoto?
• U kogo może wystąpić choroba Hashimoto?
• Jakie są objawy choroby Hashimoto?
• Jak diagnozuje się chorobę Hashimoto?

Czym jest choroba Hashimoto?

Przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy zostało nazwane „chorobą Hashimoto” od nazwiska jego odkrywcy, japońskiego chirurga Hakaru Hashimoto, który w 1912 roku opisał cztery przypadki tej choroby. Jest to schorzenie o podłożu autoimmunologicznym. Układ odpornościowy, który w normalnych warunkach chroni organizm przed zakażeniem, staje się nadmiernie pobudzony. Zaczyna więc wytwarzać przeciwciała skierowane przeciwko własnej tarczycy.

Limfocyty B produkują przeciwciała, zwalczające tyreoperoksydazę (anty-TPO) i/lub tyreglobulinę (anty-TG). Są to białka kluczowe podczas regulacji procesów wytwarzania hormonów tarczycy. W organizmie trwa stan zapalny, dochodzi też do włóknienia gruczołu. Funkcja tarczycy zostaje upośledzona, co prowadzi do szeregu nieprawidłowości. Zmniejsza się aktywność tyreoperoksydazy (TPO), przez co synteza i uwalnianie hormonów tarczycy – trójjodotyroniny (T₃) i tyroksyny (T₄), są zaburzone.

Za uwalnianie T₃ i T₄ odpowiada tyreotropina (TSH), wydzielana przez przysadkę mózgową. Gdy stężenie hormonów tarczycowych we krwi spada, przysadka uwalnia większą ilość TSH, aby pobudzić działanie gruczołu. Odwrotna sytuacja ma miejsce, gdy we krwi jest zbyt duże stężenie T₃ i T₄. U osoby cierpiącej na chorobę Hashimoto zwiększa się stężenie TSH we krwi, ale nie skutkuje to uwolnieniem hormonów tarczycy. W zależności od postaci choroby, stężenie T₃ i T₄ może być wtedy prawidłowe lub zbyt niskie.

U kogo może wystąpić choroba Hashimoto?

Choroba Hashimoto może wystąpić u wszystkich, bez względu na wiek i płeć. Około 8-krotnie, a według innych badań nawet 20-krotnie, częściej dotyka kobiet, niż mężczyzn. Najbardziej narażona jest grupa wiekowa 45-65 lat. Coraz częściej diagnozuje się Hashimoto u osób młodych, nawet w wieku nastoletnim i dziecięcym. Występuje u ok. 5% dorosłych kobiet i 1% mężczyzn.

Etiologia choroby nie jest do końca poznana. Na zapoczątkowanie i/lub rozwój schorzenia mają wpływ czynniki genetyczne i środowiskowe. Wśród czynników żywieniowych, ryzyko wystąpienia choroby Hashimoto zwiększają głównie nadmiar jodu, niedobór selenu i witaminy D. Schorzenie występuje częściej u osób, cierpiących na inne choroby autoimmunologiczne, takie jak:

• cukrzyca typu 1,
• celiakia,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• bielactwo,
• niedokrwistość Addisona i Biermera,
• niedoczynność kory nadnerczy,
• toczeń.

Jakie są objawy choroby Hashimoto?

Przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy często rozwija się bezobjawowo przez lata. Pacjent nie zdaje sobie sprawy, że gruczoł nie funkcjonuje prawidłowo, podczas gdy tarczyca ulega coraz poważniejszym zniszczeniom. Objawy, jeśli w ogóle się pojawiają, często są skąpe i niespecyficzne. Pacjenci zazwyczaj bagatelizują dolegliwości, uważając że złe samopoczucie wynika z braku odpoczynku, zbytniego obciążenia pracą lub stresu. Do najczęściej zgłaszanych objawów należą:

• osłabienie,
• przewlekłe przemęczenie,
• problemy ze snem,
• niestabilność emocjonalna, a nawet depresja,
• problemy z koncentracją,
• nadmierne pocenie,
• obrzęk dłoni i stóp,
• ciągłe uczucie zimna,
• nieuzasadnione przybieranie na wadze,
• zaparcia,
• obfite miesiączki,
• problemy z zajściem w ciążę,
• sucha i szorstka skóra,
• kruche i łamliwe paznokcie,
• wypadanie włosów,
• spowolnienie czynności serca,
• niskie ciśnienie tętnicze.

Objawy często błędnie są przypisywane anemii, nieodpowiedniej diecie lub chorobom psychicznym. Dolegliwości pojawiają się na przestrzeni lat, wraz z coraz większym stopniem zniszczenia miąższu tarczycy i zmniejszającą się produkcją hormonów. Nasilenie objawów jest zróżnicowane, w zależności od czasu trwania choroby oraz poziomu niedoboru hormonów we krwi. Im dłużej trwa niedoczynność oraz im bardziej jest nasilona, tym poważniejsze są objawy.

Późna diagnoza jest bardzo niebezpieczna dla pacjenta, ponieważ zbyt niskie stężenie hormonów tarczycowych we krwi, prowadzi do poważnych konsekwencji. W schyłkowym stadium niedoczynności tarczycy, oprócz typowych objawów, mogą wystąpić:

• śpiączka metaboliczna, będąca zagrożeniem życia,
• zaburzenia świadomości,
• obniżenie temperatury ciała, nawet do 25°C,
• nasilony obrzęk, niepoddający się uciskowi,
• niewydolność oddechowa.

Choroba Hashimoto jest diagnozowana u coraz młodszych pacjentów. Obraz kliniczny może się jednak znacznie różnić. U dzieci, warto zwrócić uwagę na nagłe wystąpienie problemów z nauką oraz spowolnienie tempa wzrastania.

Jak diagnozuje się chorobę Hashimoto?

W przypadku wystąpienia objawów, wskazujących na chorobę Hashimoto, trzeba udać się do lekarza rodzinnego, który po zebraniu wywiadu i badaniu fizykalnym, zdecyduje, czy należy oznaczyć stężenie TSH. W przypadku pacjentów, obciążonych genetycznie chorobami tarczycy oraz cierpiących na choroby autoimmunologiczne, zaleca się okresowe wykonywanie oznaczenia stężenia TSH. Wielu lekarzy doradza sprawdzenie poziomu TSH również u kobiet planujących ciążę.

Jeśli wynik przekroczy górną normę, należy wykonać kolejne badania hormonalne. W tym celu, najlepiej udać się do lekarza endokrynologa. Konieczne będzie oznaczenie stężenia wolnej tyroksyny (FT₄), które wskaże postać niedoczynności tarczycy. W przypadku jawnej niedoczynności, zwiększone stężenie TSH jest związane ze zmniejszonym stężeniem FT₄. W postaci utajonej, stężenie TSH jest podwyższone, ale stężenie FT₄ pozostaje prawidłowe.

Następnie, lekarz stara się rozpoznać przyczynę niedoczynności tarczycy. W tym celu, wykonuje się badanie ultrasonograficzne (USG) gruczołu. W przebiegu choroby Hashimoto, tarczyca ulega zmniejszeniu lub wręcz przeciwnie – zwiększeniu. Bardzo często obniża się echogeniczność całego gruczołu. Mogą też występować ogniska hipogeniczne, otoczone tkanką o prawidłowej lub zwiększonej echogeniczności.

Wykonuje się również oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy. Największe znaczenie mają przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) oraz przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG). Zwiększenie ich stężenia jest charakterystyczne dla choroby Hashimoto.

Po zdiagnozowaniu przewlekłego limfocytowego zapalenia tarczycy, badania należy powtarzać, aby monitorować przebieg choroby. Niestety, nie istnieje skuteczna metoda leczenia choroby Hashimoto, która zatrzymuje proces niszczenia tarczycy. Chorzy są jednak w stanie normalnie funkcjonować, dzięki przyjmowaniu syntetycznej tyroksyny oraz dietoterapii. Warto napomnieć także o fizjoterapii, która jest wykorzystywana jako element uzupełniający leczenia.